किवीलाई किन भनिन्छ ‘राजा' फल ?

काठमाडौँ ।  विश्वभरका फलफूलहरूमध्ये किवीलाई ‘राजा फल’ को उपमा दिइएको छ। यसमा भिटामिन ‘सी’ को अत्यधिक मात्राका साथै अन्य पोषक तत्वहरू पनि प्रचुर मात्रामा पाइने भएकाले यसलाई युरोप र अमेरिकामा ‘सर्वोत्कृष्ट फल’ मानिन्छ। बेलायतको कृषि मन्त्रालयले गरेको एक अध्ययनले किवीमा अन्य फलफूलको तुलनामा भिटामिन, प्रोटिन, मिनरल र अन्य आवश्यक तत्वहरू धेरै मात्रामा पाइने तथ्य सार्वजनिक गरेको छ।

नेपालमा ‘झुसेफल’ को नामले परिचित

हेर्दा चाइनिज गुजेवरी वा ठेकीफल जस्तो देखिए पनि नेपालमा किवीलाई ‘झुसेफल’ को नामले चिनिन्छ। यसको वैज्ञानिक नाम एक्टिनिडीया डेलिसियोसा (Actinidia deliciosa) हो। चिसो हावापानी, उच्च आद्रता र सिँचाइ सुविधा भएको जमिन किवी खेतीका लागि उपयुक्त मानिन्छ। नेपालको पूर्वदेखि पश्चिमसम्मका १,००० मिटरदेखि २,४०० मिटरसम्मको उचाइमा पर्ने पहाडी भू-भागमा यसको व्यावसायिक खेतीको सम्भावना प्रचुर छ।

स्वास्थ्यका लागि किवीका अतुलनीय फाइदाहरू

किवी केवल स्वादिष्ट फल मात्र होइन, यो अनेकौँ स्वास्थ्य लाभले भरिएको एक प्राकृतिक औषधि पनि हो। यसका प्रमुख फाइदाहरू निम्नानुसार छन्:

पेट र पाचन प्रणालीका लागि वरदान: किवीले पेटका विभिन्न समस्याहरूबाट बचाउनुका साथै पाचन शक्ति बढाउँछ। यसमा पाइने एक्टिनिडेन नामक खनिज पदार्थले प्रोटिनलाई छिटो पचाउन मद्दत गर्छ। यसमा रहेको फाइबरले शरीरका विकारहरूलाई पाचन प्रक्रियामार्फत बाहिर निकाल्छ।

रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता वृद्धि: उच्च भिटामिन ‘सी’ को मात्राले शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई बलियो बनाउँछ, जसले विभिन्न रोगहरूसँग लड्न मद्दत गर्छ।

रक्तचाप र मधुमेह नियन्त्रण: किवीमा प्रशस्त मात्रामा पोटासियम पाइने भएकाले यसले रक्तचाप नियन्त्रण गर्न सहयोग गर्छ। चिनीको मात्रा कम हुने भएकाले यो मधुमेहका बिरामीहरूका लागि पनि लाभदायक मानिन्छ।

रक्त थक्काबाट बचावट: नियमित रूपमा २-३ वटा किवीको सेवनले रगत जम्ने सम्भावनालाई १८ प्रतिशतसम्म घटाउने अध्ययनहरूले देखाएका छन्।

गहिरो निद्रा र ऊर्जा: किवी अधिक अल्कलाइनमा वर्गीकृत गरिएको फलफूल हो। यसमा उच्च खनिज पदार्थहरू भएका कारण गहिरो निद्रा लाग्छ। यसको सेवनले शरीरमा स्फूर्ति बढाउनुका साथै चिसो लाग्नबाट बचाउँछ।

छाला र आँखाको स्वास्थ्य: भिटामिन ‘ई’ को राम्रो स्रोत भएकाले किवीले छालालाई बुढ्यौलीको असरबाट जोगाउँछ। यसले आँखालाई तन्दुरुस्त राख्नका साथै ‘भिजन लस’ बाट पनि बचाउँछ।

गर्भवती महिलाका लागि उपयोगी: किवीमा प्रशस्त आइरनको मात्रा हुने भएकाले यो गर्भवती महिलाहरूको लागि निकै उपयोगी मानिन्छ।

अन्य फाइदाहरू: किवीले निमोनिया, दम, कोलेस्टेरोललाई सन्तुलनमा राख्न र ओस्टियोपोरोसिस घटाउन मद्दत गर्छ।

किवीका प्रकार र प्रयोग

किवी मुख्यतः दुई प्रकारका हुन्छन्: झुस हुने र झुस नहुने। हावार्ड जातको किवी विश्वभर लोकप्रिय छ। किवीलाई ताजा फलको रूपमा मात्र नभई जाम, जुस, स्मूदी, वाइन, केक र सलादका रूपमा पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ।

नेपालको पहाडी भू-भागमा किवी खेतीको प्रचुर सम्भावना र यसका अतुलनीय स्वास्थ्य फाइदाहरूका कारण किवीलाई स्वास्थ्य र आर्थिक समृद्धिको नयाँ आधारको रूपमा हेर्न सकिन्छ।